Pizzicato của Pauline Oliveros: Mạch Âm Nhạc Biến Hóa và Những Tiếng Hơi Bất Định

Pauline Oliveros, một nhà soạn nhạc tiên phong trong dòng nhạc thực nghiệm, đã để lại di sản âm nhạc độc đáo với những tác phẩm khám phá ranh giới giữa âm thanh và im lặng. “Pizzicato”, sáng tác vào năm 1961, là một ví dụ rực rỡ về tư duy sáng tạo của Oliveros. Trong bản nhạc này, cô đã sử dụng kỹ thuật pizzicato, tức là gảy dây đàn bằng ngón tay thay vì sử dụng cần đàn, để tạo ra những âm thanh sắc nét và đầy màu sắc.

“Pizzicato” không phải là một bản nhạc theo cấu trúc truyền thống với giai điệu rõ ràng và nhịp điệu ổn định. Thay vào đó, nó là một trải nghiệm âm thanh mang tính trừu tượng, nơi các âm thanh pizzicato được sắp xếp theo cách ngẫu nhiên và biến đổi liên tục. Những tiếng gảy đàn như những giọt nước nhỏ rơi xuống mặt hồ tĩnh lặng, tạo ra những vòng tròn lan tỏa, chồng chéo lên nhau và hình thành một bức tranh âm thanh đầy mê hoặc.

Oliveros đã sử dụng kỹ thuật “dòng nhạc không xác định” (indeterminate music) trong “Pizzicato”, một khái niệm mà cô chính là người khai sinh. Trong dòng nhạc này, vai trò của nhà soạn nhạc bị thay đổi: họ không còn là người chỉ đạo chính xác từng nốt nhạc và nhịp điệu, mà trở thành người tạo ra một khung sườn cho các nhạc công tự do diễn giải.

Bản nhạc “Pizzicato” được viết cho một dàn nhạc gồm nhiều loại nhạc cụ khác nhau như violon, viola, cello, contrabass và piano. Mỗi nhạc công được giao nhiệm vụ gảy pizzicato trên nhạc cụ của mình theo một cách thức tự do, sáng tạo và đáp ứng vào những chỉ dẫn chung của nhà soạn nhạc. Oliveros khuyến khích các nhạc công lắng nghe và phản hồi với âm thanh của nhau, tạo ra một cuộc đối thoại âm thanh đầy tính ngẫu hứng và độc đáo.

“Pizzicato” là một ví dụ điển hình cho sự sáng tạo không giới hạn trong dòng nhạc thực nghiệm. Nó phá vỡ mọi khuôn mẫu truyền thống và mở ra cánh cửa để khám phá những vùng đất âm thanh mới mẻ, nơi ranh giới giữa âm thanh và im lặng, giữa cấu trúc và ngẫu nhiên, được hòa tan vào nhau như một bản giao hưởng đầy bí ẩn.

Cấu trúc của “Pizzicato”

Oliveros đã sử dụng một hệ thống ký hiệu độc đáo để chỉ dẫn cho các nhạc công trong “Pizzicato”. Thay vì sử dụng các nốt nhạc và nhịp điệu thông thường, cô đã sử dụng các biểu tượng đại diện cho những cách thức gảy pizzicato khác nhau:

Ký Hiệu	Cách Thức Gảy Pizzicato	Mô Tả
•	Pizzicato bình thường	Gảy nhẹ nhàng trên dây đàn
□	Pizzicato mạnh	Gãy mạnh trên dây đàn
△	Pizzicato legato	Gảy liên tục trên dây đàn để tạo ra âm thanh kéo dài

Các nhạc công được tự do lựa chọn cách thức gảy pizzicato phù hợp với cảm hứng của họ trong thời gian diễn xuất. Oliveros cũng khuyến khích các nhạc công sử dụng kỹ thuật “squeal” (tiếng kêu), một kỹ thuật tạo ra những âm thanh sắc bén và cao pitched bằng cách cọ xát ngón tay trên dây đàn, để làm phong phú thêm bản nhạc.

Tác động của “Pizzicato” đến dòng nhạc thực nghiệm

“Pizzicato” là một tác phẩm quan trọng đã ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của dòng nhạc thực nghiệm. Nó đã mở ra những con đường mới cho các nhà soạn nhạc và nhạc công khám phá âm thanh theo cách thức tự do và sáng tạo hơn, không bị ràng buộc bởi những quy tắc truyền thống.

Ngoài ra, “Pizzicato” cũng là một ví dụ điển hình cho triết lý âm nhạc của Pauline Oliveros, người tin rằng âm nhạc nên là một trải nghiệm toàn diện, liên kết con người với môi trường xung quanh và thúc đẩy sự sáng tạo tự do.

Nghe “Pizzicato” như thế nào?

Để có thể cảm nhận đầy đủ bản chất độc đáo của “Pizzicato”, tôi khuyến khích bạn tìm kiếm và nghe một bản thu âm hoặc xem video biểu diễn trực tiếp của tác phẩm này. Hãy để tâm trí bạn trôi theo dòng chảy của những âm thanh pizzicato biến đổi liên tục, hãy lắng nghe cách các nhạc công tương tác với nhau, tạo ra những khoảnh khắc âm thanh đầy ngẫu hứng và bất ngờ.

“Pizzicato” là một hành trình âm nhạc độc đáo, mời gọi chúng ta khám phá thế giới âm thanh với tâm trí cởi mở và sự tò mò say mê.